Η μεταφυσική στην ποίηση

…Έμμεσα ή άμεσα, φανερά ή κρυφά, το μεταφυσικό στοιχείο υπάρχει, μέσα σε κάθε μεγαλόπνοη ποίηση, από τον Όμηρο και την αρχαία ελληνική τραγική ποίηση μέχρι τα δημοτικά μας τραγούδια, από τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα μέχρι τις ονειρικές διαδρομές της δραματικής ποίησης του Σαίξπηρ και τα υπαρξιακά παιχνίδια του Μπέκετ… από την Έρημη χώρα του Έλιοτ μέχρι τον Αλαφροΐσκιωτο του Σικελιανού, από τα κρύφια βάθη του Καβάφη μέχρι τις ασθμαίνουσες μυθολογικές προεκτάσεις του Σεφέρη και την εντελέχεια του φωτός του Ελύτη*, από την ποίηση του Θέμελη, του Παπαδίτσα, του Σινόπουλου, του Γκάτσου, της Ζωής Καρέλη, της Όλγας Βότση, αλλά και τόσων άλλων προγενέστερων μεγάλων ποιητών, μέχρι τη σύγχρονη ποίηση που ψάχνει νέα σχήματα για να εκφράσει τη σύλληψη και την αναζήτηση του Όντος, να εισχωρήσει στην αρχή των πραγμάτων, μέσα από τη νομοτέλεια και την αυτοδυναμία του λόγου…

Είναι που μέσα από τη μεταφυσική, αρχέγονη και μυστική μήτρα του «Λόγου» αναδύεται η ποίηση για να εκφράσει το ερωτικό συναίσθημα, την αγωνία της ζωής και του θανάτου, την αναζήτηση του εαυτού και του σύμπαντος κόσμου, να εκφράσει την αρμονία των αντιθέτων, τη συνύπαρξη του «είναι» και του «φαίνεσθαι»…

Ο Γερμανός φιλόσοφος Εμάνουελ Καντ είχε επισημάνει «…αν και δεν μπορούμε ποτέ να ελπίζουμε ν’ απαντήσουμε τις μεταφυσικές ερωτήσεις, όμως δεν μπορούμε και να μην τις ρωτάμε»… Και θα τις ρωτάμε πάντα, μέσω της ποίησης, και της φιλοσοφίας, αλλά και μέσω της επιστήμης καθώς ο Ανρί Μπερξόν βάζει και την επιστήμη μέσα στο παιχνίδι της μεταφυσικής όταν μας λέει: «Η επιστήμη και η μεταφυσική συναντούνται στην ενόραση»… Άρα όλα έχουν, ίσως, ως κοινή αφετηρία τις μεταφυσικές αναζητήσεις και εν τέλει, ίσως μπορούμε να πούμε, ότι έρχεται μια στιγμή, που δίδονται απαντήσεις στις μεταφυσικές μας ερωτήσεις;….

Στην επιστήμη οι απαντήσεις στα ερωτήματα έρχονται μέσα από εμπειρικές γνώσεις, από πειράματα και έλλογα αποδεικτικά στοιχεία (…), ενώ στην τέχνη, την ποίηση και τη φιλοσοφία οι απαντήσεις έρχονται μέσα από το ίδιο το πνεύμα, από την εντελέχεια των πραγμάτων, από τον ίδιο τον «λόγο» μέσω μιας διαισθητικής γνώσης, μη εμπειρικής, μέσω μιας «απριόρι» γνώσης (Πλάτωνας), με στοιχεία αναπόδοτα, ενώ λαμβάνουν χώρα και συνοδοιπορούν, μέσα σε όλη αυτή την περιπλάνηση της εσωτερικής πνευματικής και καλλιτεχνικής αναζήτησης, οι εμπειρίες και τα βιώματα της υλικής αυτής πραγματικότητας, τα οποία πολλές φορές είναι τροφή και αφετηρία έκφρασης και πνευματικής, ποιητικής απόδοσης…

(…) Τους αόρατους, μυστικούς νόμους της φύσης τραγουδούν οι ποιητές με τη μεταφυσική ποίηση…

Λέτα Κουτσοχέρα

* Ο Ελύτης ασχολείται με τη μεταφυσική και τον εσωτερισμό, τον ελκύει η ηλιακή μεταφυσική, η «μεταφυσική του φωτός»: όπως ο ίδιος την είχε ονομάσει, «που έχει σχέση με το φωτεινό και το ωραίο»…



Σημ.: Απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύθηκε στο πιο πρόσφατο τεύχος του περιοδικού «Νέα σκέψη»(τ. 537, Ιανουάριος-Μάρτιος 2016) στο πλαίσιο αφιερώματος με τον ίδιο τίτλο.