Οκτώβρης του 1914. Ένας νεαρός Άραβας, προερχόμενος από μια εύπορη οικογένεια της Παλαιστίνης πηγαίνει για σπουδές Ιατρικής στο Μονπελιέ, όπου θα φιλοξενηθεί στο σπίτι ενός Γάλλου ακαδημαϊκού. Το Λύκειο που είχε φοιτήσει στην Κωνσταντινούπολη ήταν σχεδιασμένο στα πρότυπα του γαλλικού σχολείου. Παρ’ όλ’ αυτά η Γαλλία είναι γι’ αυτόν κάτι εντελώς άγνωστο. «Το τρένο για το Μονπελιέ αναχώρησε μία ώρα αργότερα. Η νύχτα απλώθηκε στην εξοχή που έμοιαζε με την Παλαιστίνη: τα ίδια πριονωτά βουνά, οι ίδιες ξεραμένες πρασινάδες».
Μια έντονα κινηματογραφική ατμόσφαιρα αγκαλιάζει εξαρχής την αφήγηση, από την πρώτη συνάντηση του νεόφερτου στη Γαλλία Μιντχάτ με τη Ζανέτ, την κόρη του δρ Μολινέ που θα τον φιλοξενήσει, καθώς ο νεαρός μοιάζει σαν να πιάνεται σε ένα αγκίστρι έρωτα. Δεν μπορείς να φανταστείς πού θα κινηθεί η υπόθεση, όμως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε έχει ήδη κατακτήσει, καθώς νιώθεις πως ένας μεγάλος έρωτας γεννιέται, ενώ ο κόσμος γύρω σείεται από συγκρούσεις και ανακατατάξεις.
Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος απλώνει παντού τη σκιά του και η ιστορία διαδραματίζεται σε μια ταραχώδη εποχή. Η Γαλλία συμμετέχει στον πόλεμο, ωστόσο η κομψότητα, το δυτικό στιλ, η ελιτίστικη ευρωπαϊκή κουλτούρα, ο προηγμένος πολιτισμός εξακολουθούν να ξεχωρίζουν και προβάλλουν ξεκάθαρα σαν να τα κοιτάς μέσα από ένα διάφανο γυαλί.
«Δίπλα στα κηροπήγια βρίσκονταν σαλτσιέρες με σάλτσα αλευριού και ο ατμός που ερχόταν από την κουζίνα άχνιζε το κρύο από την άνοιξη γυαλί. Τα πρόσωπα μια φωτίζονταν και μια σκοτείνιαζαν, καθώς έγερναν μέσα και έξω από το φως των κηροπηγίων, που έριχνε θεατρικές σκιές από τα φρύδια του Συλβάν πάνω στο σφαιρικό του μέτωπο. Ο δρ Μολινέ είπε μια μπερδεμένη προσευχή και άρχισαν τα κροταλίσματα και οι ήχοι του φαγητού και τα μουρμουρητά των ευγενικών συζητήσεων».
Ωστόσο, οι υψηλές προοπτικές του έρωτα κάπου χάνονται ανάμεσα σε ηθικές διαστρεβλώσεις, παραποιήσεις και ανεπίτρεπτες παραβιάσεις ορίων από τρίτους. Όχι από τους ίδιους! Ο καθηγητής χρησιμοποιεί ουσιαστικά το νεαρό Άραβα για να ολοκληρώσει την περίεργη ανθρωπολογική μελέτη του. Σύντομα ο Μιντχάτ ανακαλύπτει τι συμβαίνει και απογοητευμένος εγκαταλείπει το σπίτι και την κοπέλα και εγκαθίσταται στο Παρίσι. Εκεί αποκτά μια πρώτη επαφή πολιτικής και φιλοσοφικής κουλτούρας, αλλά και παριζιάνικης νυχτερινής ζωής και ωριμάζει ποικιλοτρόπως ως προσωπικότητα. Ο έρωτας όμως εξακολουθεί να τον τσιμπά ακόμη έντονα. Μετά από πολλές αμφιταλαντεύσεις στέλνει ένα γράμμα στη Ζανέτ. Τι απέγινε με αυτό το γράμμα; Ποιος ξέρει; Ο ίδιος, πάντως, όχι.
Κι έπειτα η Ευρώπη μοιάζει να χάνεται για πάντα από τον ορίζοντα. Ο Μιντχάτ επιστρέφει στην στη Ναμπλούς, στην πατρική γη κοντά στην Ιερουσαλήμ για να συνεχίσει τελικά την παράδοση της οικογένειας στο εμπόριο. Η Παλαιστίνη είναι υπό βρετανική κατοχή. Οι άνθρωποι εδώ, έχουν μια κουλτούρα διαφορετική, άλλοτε συγκρούονται και άλλοτε θαυμάζουν το ευρωπαϊκό στοιχείο, στηρίζονται στις παράδόσεις τους, στους θρύλους, στις δοξασίες, στην εκτεταμένη μορφή της οικογένειας. Ένας δεμένος κοινωνικός ιστός τους συνέχει, αποτελώντας μια σταθερή γέφυρα για να περνά η κάθε γενιά από το ένα στάδιο της ζωής της στο άλλο.
Ο Μιντχάτ μέσα στο σύνολο των ανθρώπων του τόπου του έχει συγχρόνως υιοθετήσει και κάτι δυτικότροπο. Στη συμπεριφορά; Στην ενδυμασία; Στη φινέτσα; Στον τρόπο που εκφράζει τις ιδέες του; Η εμφάνισή του πάντως, ιδιαίτερα γοητευτική, τον διαφοροποιεί σίγουρα, μιας και για όλους είναι ο Παριζιάνος!
Σύντομα, παρά τον έρωτά του για τη Γαλλίδα, διεκδικεί μια κοπέλα του τόπου του, εξαιρετικά όμορφη, για να την παντρευτεί. Ο γάμος γίνεται και η συζυγική του ζωή εκτυλίσσεται παράλληλα με την επαγγελματική πορεία και την πορεία της Παλαιστίνης.
Οι Άραβες της Παλαιστίνης είναι επικεντρωμένοι αρχικά στην πανσυριακή ένωση και σταδιακά αποκτούν ολοένα και πιο ισχυρή θέληση ανεξαρτησίας, όλοι τους παιδιά μιας ευρύτερης οικογένειας. Γιοι, αδέλφια, ξαδέλφια. Όμως όταν το ρεύμα του λαού του τόπου του κυλά ορμητικά, ο Παριζιάνος δεν θα το ακολουθήσει. Σαν υπνωτισμένος -όντως άρρωστος- θα κάνει κύκλους γύρω από τις προσωπικές του ατυχίες και αποτυχίες, απορροφημένος εντελώς σε μια ρότα φτιαγμένη από φαντάσματα της παλιάς ζωής και έρωτες καμωμένους από το υλικό του ανέφικτου, ενώ η γη του τόπου του τρέμει κάτω από τα πόδια του και η ζωή του βρίσκεται εκεί.
Χωρίς ιδιαίτερα πολύπλοκες ψυχικές διεισδύσεις, η αφήγηση σε συνεπαίρνει κυρίως χάρη στη γλαφυρή αναπαράσταση μιας εποχής. Η συγγραφέας δεν αναπαράγει με σκληρότητα τα δύσκολα χρόνια, αλλά μάλλον με μια σχεδόν εικαστική ματιά καταφέρνει να ανασυνθέσει εντέχνως μέσα από τις στάχτες της την όχι και τόσο αγαστή συνύπαρξη μεταξύ Αράβων, Εβραίων και Βρετανών. Παρ’ όλα αυτά η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη μέσα στην απλότητά της παραμένει όμορφη, καθώς κινείται στους δικούς της ρυθμούς.
«Ένα πρωινό του Μάρτη, όλοι ξυπνώντας διαπίστωσαν ότι το κρύο είχε υποχωρήσει. Ο αέρας ήταν πιο ευχάριστος, τα πουλιά κελαηδούσαν, ο πάγος στράγγιζε από τα βουνά μέσα στην κοιλάδα, γεμίζοντας την πόλη λασπουριά. στους καταρράκτες με τα καλάθια τους γεμάτα ξηρούς καρπούς, καθώς τα παιδιά τους έπλεναν μαρούλια στα παγωμένα νερά και έκλειναν τα φύλλα στις χούφτες τους για να μην τα παρασύρει το ρεύμα. Οι εφημερίδες άρχισαν ξανά να κυκλοφορούν, οι τηλεγραφικές γραμμές άνοιξαν και επιτέλους η Ναμπλούς έμαθε τι γινόταν στη Δαμασκό και την Ιερουσαλήμ».
Το ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου περιλαμβάνει αναφορές ήδη από τη δύση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την εξασθένιση του οθωμανικού στοιχείου, την έναρξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, τη βρετανική κατοχή και τη γένεση του παλαιστινιακού εθνικισμού μέχρι την κλιμάκωση των συγκρούσεων, το 1936. Οι Άραβες νίκησαν τους Οθωμανούς ελπίζοντας στην ανεξαρτησία τους. Εντούτοις οι Βρετανοί εγκαθίστανται στην περιοχή, καταλαμβάνοντάς την, υποσχόμενοι πατρίδα στους σιωνιστές. Εβραίοι, Άραβες και Βρετανοί δημιουργούν τον αταίριαστο πολιτικό καμβά εκείνης της ταραγμένης εποχής
Στο βιβλίο σκιαγραφείται η πορεία της Παλαιστίνης και τα δισεπίλυτα προβλήματα που φτάνουν ως τις μέρες μας. Οι πολιτικές ταραχές κινούνται παράλληλα με τις προσωπικές ιστορίες, τους πικραμένους έρωτες και η ιστορία χτίζεται με δάκρυα κοινωνικά, πολιτικά και προσωπικά.
Με ένα νήμα που απλώνεται από την Ευρώπη μέχρι και τη Μέση Ανατολή, και από τον Α΄ προς τον Β΄ Παγκόσμιο, ο κόσμος μοιάζει μπλεγμένος σε ένα πολύπλοκο πλέγμα διαφορετικών αντιλήψεων, ταχυτήτων, εθνοτήτων και αντικρουόμενων συμφερόντων, με κύριους πρωταγωνιστές τους απλούς ανθρώπους, που άλλοτε κινούνται με αδάμαστη ορμή μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι και άλλοτε απορροφώνται από το βάρος της δικής τους ατομικότητας.
Ήλια Λούτα
